PRZEDMOWA
W procesie edukacji zorganizowanej spotykają się dwie strony – jedną z nich jest nauczany, a drugą bezsprzecznie nauczający. Taki model występuje między innymi w systemie szkolnym na całym świecie, oczywiście z pominięciem pewnych rozwiązań eksperymentalnych. Pedagogika jest jedną z tych dziedzin, w których następuje olbrzymia bezwładność. Wyraźnie podkreślam: jedną z dziedzin, których nie należy mylić z nauką. Jedną z przyczyn bezwładności jest z pewnością pierwiastek ludzki.
Problem relacji ucznia z nauczycielem i zależności odwrotnej jest tematem aktualnym od początków istnienia „stanowiska” nauczyciela. Pojawiał się on już w starożytności i ulegał zmianom wraz z rozwojem cywilizacji i coraz większymi prawami jednostki do posiadania własnych poglądów, które można było swobodnie przedstawiać. Problem relacji uczeń – nauczyciel jest wielopłaszczyznowy i do tej pory nie posiada uniwersalnych rozwiązań. Inne są relacje w kontekście uczeń – nauczyciel przedmiotu, a inne na zajęciach pozalekcyjnych.
Problem dodatkowo komplikuje fakt, że wprawdzie mówi się o relacji ucznia i nauczyciela, lecz nie podkreśla się przy tym, iż relacja ta może być inna, gdy miejsce jednego ucznia zajmie inny. Relacja pomiędzy grupą uczniów, jaką jest klasa, a nauczycielem zależna jest od osobowości nauczyciela. Wystarczy, że zmieni się nauczyciel, a dotychczasowe relacje ulegają zmianie.
Podstawą powodzenia procesu wychowania i nauczania są prawidłowe relacje pomiędzy nauczycielem a jego wychowankami. Jednak na sukces wychowawczy, a nawet edukacyjny nie można podać dokładnego przepisu; można jedynie rozważać pewne przypadki, które w przyszłości mogą okazać się bardziej lub mniej bliskie sytuacji, z którą mamy do czynienia.
Tematem przewodnim niniejszej monografii są relacje pomiędzy uczniem i nauczycielem w różnych kontekstach, rozpatrywane też z różnego punktu widzenia. Monografia ukazuje, jak rozmaite czynniki, wydawałoby się nieistotne, mogą wpływać na te relacje. Znaczącym i często ostatnio podejmowanym tematem jest przymus szkolny w kontekście wolności jednostki. Tej właśnie problematyce poświęcony jest rozdział otwierający monografię. Autorzy poszczególnych rozdziałów podejmowali też poparte badaniami rozważania w zakresie wpływu sposobu i rodzaju nauczania czy innowacyjnych działań nauczyciela na relacje uczeń – nauczyciel. Relacje te rozpatrywano także w kontekście organizacji uczącej się, a ponadto poruszono temat zaburzeń tych relacji wśród młodocianych. Do mniej znanych wpływów na relacje pomiędzy uczniem a nauczycielem można zaliczyć prezentowany przez autorów problem transferu ujemnego czy dobór metod nauczania w świetle badań eyetrackingowych. Do ciekawych wniosków dochodzi autor rozważań o roli nauczyciela za sto lat.
Oddając do rąk Czytelników przygotowaną monografię, mamy nadzieję, że zamieszczone w niej teksty wzbudzą u naukowców i nauczycieli refleksję i staną się zaczątkiem nowych wartościowych badań.
SPIS TREŚCI

PRZEDMOWA
ROZDZIAŁ 1
Anna Wawrzonkiewicz-Słomska - Przymus wychowawczy a kwestia indywidualnej wolności
ROZDZIAŁ 2 Bogusław Wójcik - Relacja uczeń – nauczyciel za 100 lat – eksperyment myślowy
ROZDZIAŁ 3 Jacek Siewiora - Postrzeganie innych a budowanie relacji partnerskich na lekcji
ROZDZIAŁ 4
Katarzyna Potyrała, Karolina Czerwiec - Nauczyciel i uczeń w szkole – „organizacji uczącej się”
ROZDZIAŁ 5
Franciszek Kozaczuk - Zaburzenia w relacjach nieletnich z nauczycielami – ważniejsze uwarunkowania
ROZDZIAŁ 6
Mirosław Cholewiński - Nauczyciel jako autor innowacji w szkole i w przedszkolu
ROZDZIAŁ 7
Agnieszka Wilczyńska, Mariola Paruzel-Czachura - Projekt Bohaterskiej Wyobraźni – budowanie relacji uczeń – nauczyciel
ROZDZIAŁ 8 Jan Rajmund Paśko, Sabina Kurzawa - Transfer ujemny ukrytą przyczyną niepowodzeń szkolnych
ROZDZIAŁ 9
Marta Falińska - Poszanowanie praw dziecka jako istota korczakowskiego wychowania
ROZDZIAŁ 10
Ingrid Paśko - Dobór metod nauczania we wczesnej edukacji przyrodniczej a relacje nauczyciel – uczeń w świetle osiągnięć neuronauk
ROZDZIAŁ 11
Anna Stawiarska - Wykorzystanie eyetrackingu w badaniach nad ruchomym obrazem przy rozwiązywaniu zadań problemowych z przyrody
ROZDZIAŁ 12
Jan Rajmund Paśko, Joanna Zaklikiewicz -Ocenianie a relacja uczeń – nauczyciel
ROZDZIAŁ 13
Michał Korbelak - Multimedia w relacji uczeń – nauczyciel
Spis treści 7 ROZDZIAŁ 14
Janusz Morbitzer - Nowa kultura uczenia się jako szczególna forma relacji nauczyciel – uczeń
ROZDZIAŁ 15
Krzysztof Leśniak - Cywilizacyjne wyzwania posturogenezy – stosunek masy plecaków do masy ciała w okresie wczesnoszkolnym
Abstrakty
Abstracts
Wykaz tabel
Wykaz rysunków
Autorzy