WSTĘP
Książka niniejsza jest efektem moich kilkunastoletnich doświadczeń w zakresie tonowania zdjęć czarno-białych.
Przez kilkanaście lat zbierałem receptury do tonowania zamieszczone w wydawnictwach książkowych i czasopismach, które ukazały się od początku XX wieku.
Zebrane przepisy były sprawdzane, a następnie w miarę potrzeby modyfikowane.
Jedynie tonowanie solami złota nie zostało sprawdzone, dlatego też przepisy te cytuję za autorami książek, w których były one zamieszczone.
Całe moje doświadczenie zamieściłem w książce, której pisanie zakończyłem w 1991 roku. Książka ta po pozytywnej recenzji i zakwalifikowaniu do druku z przyczyn natury obiektywnej nie została wydana.
Od tego czasu minęło już ponad 15 lat. Technika cyfrowa wyparła prawie całkowicie tradycyjną mokrą obróbkę zdjęć fotograficznych.
Jednak w dalszym ciągu niektóre efekty są dużo łatwiejsze do uzyskania w drodze tonowania niż na drodze elektronicznej obróbki.
Zdjęcia tonowane, zwłaszcza przy użyciu kąpieli siarczkowych, wykazują się ogromną trwałością.
Do celowości wydania tej książki przekonali mnie autorzy e-maili, którzy pytali mnie o różne przepisy i wskazówki praktyczne dotyczące tonowania czarno-białych materiałów fotograficznych.
Na zdjęcia tonowane istnieje nadal zapotrzebowanie, ale jest ono niewielkie.
Książkę tę wydaję z myślą o hobbistach starych technik fotograficznych, miłośnikach starej fotografii i rzemieślnikach chcących zaproponować swoim klientom coś, co nie jest dziś tuzinkowe.
Wszystkim tym, którzy chcieliby się podjąć tonowania zdjęć na drodze mokrej, przypominam, że tonować można tylko zdjęcia, na których obraz zbudowany jest ze srebra.
Kraków 2007 r.
WPROWADZENIE
Po euforii, jaką świat przeżył w związku z upowszechnieniem fotografii barwnej i filmu barwnego, w wielu przypadkach zauważa się powrót do fotografii czarno-białej i tym samym do tonowania zdjęć.
Tendencję tę można zauważyć np. oglądając w telewizji teledyski. W teledyskach tych widzimy barwne sekwencje przeplatane elementami czarno-białymi.
Wielu wybitnych fotografów powraca do zdjęć wykonywanych w tonacji czarno-białej.
Stwierdzono, że zupełnie inny jest wyraz artystyczny zdjęcia barwnego, a inny monochromatycznego, dlatego zdjęć barwnych i tonowanych nie można odbierać w jednej kategorii.
W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w renomowanych studiach fotograficznych wykonuje się między innymi zdjęcia czarno-białe i tonowane.
Jedna z polskich artystek w czasie wywiadu udzielanego w telewizji pokazywała zdjęcia tonowane, które wykonano jej w jednym z atelier w czasie pobytu w USA.
W jednym z numerów "6x9 fotografia" znajdujemy zdjęcia wykonane przez Wojciecha Prażmowskiego do katalogów mody Matsuhiro Matsudy.
Z relacji autora dowiadujemy się, że były one wykonane na materiałach czarno-białych. Natomiast po oglądnięciu ich wnioskujemy, że autor uzyskał zamierzony efekt poddając swoje prace tonowaniu lub stosując specjalny wywoływacz w czasie obróbki papierów.
Tonowanie zdjęć zaczęło przeżywać swój renesans na przełomie lat 70 i 80-tych obecnego wieku.
W katalogu z IV biennale fotografii Europa 79, odbywającego się w Hiszpanii, wśród zdjęć wyróżnionych zamieszczeniem w katalogu znajdujemy pracę wykonaną w tonacji niebieskiej.
Autorem tego zdjęcia jest Polak Andrzej R. Tyszko. Praca ta została zamieszczona w grupie zdjęć czarno-białych.
Natomiast na VI biennale Europa 83 podział na prace czarno-białe i barwne zostaje zastąpiony podziałem na prace: monochromatyczne (jednobarwne) i barwne.
Na tym samym biennale srebrny medal pozłacany (najwyższa nagroda) w grupie zdjęć monochromatycznych uzyskała praca wykonana w sepii, a jeden z trzech srebrnych medali w tej samej grupie uzyskała
praca również tonowana
W albumach fotograficznych wydawanych w Polsce raczej nie zamieszczano zdjęć tonowanych. Nie ma ich ani w albumie "Polska fotografia współczesna" wydanym w 1985 r., ani też w wielu innych.
Zdjęcia tonowane, zamieszczono w albumie "Kieleckie krajobrazy", w celu odróżnienia portretów autorów od prac przez nich wykonanych. Portrety te wykonane zostały w sepii.
Zdjęcia tonowane można było natomiast oglądać na wystawach fotograficznych.
Polski masowy odbiorca fotografii nie miał, więc zbyt dużej możliwości zetknięcia się ze zdjęciami tonowanymi.
Z tego powodu pogląd wielu amatorów fotografii jest kształtowany poglądami, jakie panowały w tej dziedzinie około 50 lat temu.
Książkę tę piszę z myślą o tych amatorach, którzy nie chcą wykonywać swoich zdjęć w sposób tuzinkowy, a chcieliby, aby w każdym ich zdjęciu oprócz rejestracji tego,
co widzi obiektyw znajdowało się trochę własnego ducha.
Wszystkim tym, którzy podejmą się tonowania zdjęć czarno-białych życzę sukcesów i dużo zadowolenia z wykonywanej pracy.
Kraków październik 1991 r.
SPIS TREŚCI
Wstęp
1. Wprowadzenie
2. Na czym polega tonowanie zdjęć fotograficznych?
2.1. Od kiedy tonowano zdjęcia?
2.2. Co to jest tonowanie zdjęć?
2.3. Jakimi metodami otrzymuje się zdjęcia tonowane?
3. Jak przeprowadzić tonowanie zdjęć?
3.1. Jakie zdjęcia będziemy tonowali?
3.2 Kilka słów o sprzęcie potrzebnym do tonowania zdjęć
3.3. Zanim zaczniemy tonować zdjęcie
3.4. Jak przygotować kąpiel tonującą?
3.5. Tonowanie bezpośrednie
3.6. Tonowanie pośrednie
3.7. Płukanie, suszenie i inne czynności związane z tonowaniem
4. Tonowanie mineralne
4.1. Z jakich substancji składają się kąpiele stosowane w procesie tonowania?
4.2. Reakcje chemiczne zachodzące w czasie tonowania
4.3. Dodatkowe efekty uzyskiwane w czasie tonowania mineralnego
4.4 Tonowanie siarczkowe i selenkowe
4.5. Tonowanie jonami żelaza(III)
4.6. Tonowanie jonami miedzi(II)
4.7. Tonowanie jonami uranylowymi
4.8. Tonowanie jonami niklu(II) wanadylu oraz dwuchromianowymi
4.9. Tonowanie w kąpielach zawierających dwa jony barwotwórcze
4.10. Zmiana barw w otrzymanym wcześniej obrazie tonowanym
4.11. Tonowanie solami złota
5. Tonowanie organiczne
5.1. Jak przeprowadzić tonowanie organiczne?
5.2. Reakcje zachodzące w czasie tonowania organicznego
5.3. Przepisy kąpieli stosowanych w tonowaniu organicznym
6. Tonowanie zaprawowe
7. Inne sposoby zmiany barwy obrazu srebrowego
8. Przepisy na otrzymywanie niektórych odczynników
9. Zamiana jednych odczynników drugimi
10 Zakończenie.
11. Wykaz odczynników używanych przy tonowaniu zdjęć
12. Opis zamieszczonych fotografii
|